Historia

Ta pierwsza Budka Suflera, dziś określana mianem „prehistorycznej”, szokowała (i uwodziła!) lubelską publiczność ostrym, bluesrockowym brzmieniem nie mającym nic wspólnego z królującym w mieście bigbitem.

Fazę drugą, od której zaczyna się „nowożytna” era zespołu, wyznacza zdarzenie z końca roku 1970. Wówczas pierwsza Budka Cugowskiego uległa rozwiązaniu, a on sam postanowił połączyć siły z działającą w Milejowie grupą Stowarzyszenie Cnót Wszelakich, w której na gitarze grał Andrzej Ziółkowski, a liderował jej sam Romuald Lipko. Skład „nowożytnej” Budki wykrystalizował się w momencie, gdy zespół, po wielu roszadach personalnych, znalazł stałego perkusistę – Zbigniewa Zielińskiego. Przez 3 następne lata Budka szlifowała autorski materiał (wówczas powstały szkice wielu kompozycji z Cienia wielkiej góry), zdobywając sporą popularność na Lubelszczyźnie. Ciągle brakowało jednak przeboju, który pozwoliłby zespołowi zaistnieć w skali ogólnopolskiej.

Faza trzecia rozpoczęła się w lutym 1974 r., gdy Suflerzy, z inicjatywy Jerzego Janiszewskiego, nagrali cover soulowego hitu Billa Withersa – Ain’t No Sunshine. Piosenka pt. Sen o dolinie z zupełnie nowym, egzystencjalnym tekstem Adama Sikorskiego, weszła na pierwsze miejsca radiowych list przebojów. Zespół zaczął występować w całym kraju i zarejestrował kilkanaście nagrań w Radio Lublin. Ten okres można nazwać „preklasycznym”.

Fazę czwartą zainicjowała zmiana perkusisty – w marcu 1975 r. Zielińskiego zastąpił Tomasz Zeliszewski. W ten sposób ukonstytuował się klasyczny skład zespołu (Cugowski, Lipko, Ziółkowski, Zeliszewski), który dwa miesiące później nagrał debiutancką płytę Cień wielkiej góry. Od tego momentu możemy mówić o „klasycznym” okresie Budki Suflera.
Co ważne, w tamtych czasach kolebką i siedzibą muzyków Budki był Lublin (i jego okolice). Zresztą Suflerzy pozostali wierni temu miastu do końca swej kariery. W Lublinie nie tylko mieszkali, nagrywali i odbywali próby, ale wiedli też w nim życie rodzinne, towarzyskie i kulturalne. No i, rzecz jasna, życie nocne.

Lublin przełomu lat 60/70 z pewnością nie przypominał Paryża, w którym Jim Morrison, wokalista legendarnej grupy The Doors, odwiedzał dziesiątki winiarni, barów-bistro i ulicznych kafejek, chłonąc aurę paryskiej bohemy. Ani tym bardziej Nowego Jorku, gdzie Freddie Mercury przemierzał w limuzynie z przyciemnianymi szybami ekskluzywne ulice Manhattanu i – sącząc wódkę z lodem – śledził nocne życie miasta. Jednak siermiężny świat peerelowskich lokali miał swój urok. I dziś próżno by szukać na mapach polskich miast knajp podobnych do „Śródmiejskiej”, „Kaczuszki” czy „Baru Tatarskiego”. Co nam tam Paryże i „Niujorki”! My wyruszamy w wyprawę dla prawdziwych mężczyzn. Wędrówkę po peerelowskich knajpach z Krzysztofem Cugowskim w roli przewodnika.

A dokąd zawędrował młody Cugowski i jakie przygody przeżywał w najbardziej zakazanych „mordowniach” Lublina dowiecie się z książki Budka Suflera. Memu miastu na do widzenia (muzyka – miasto – ludzie), którą przygotowuje Jarosław Sawic. Premiera w 2017 r.

Longplay Ona przyszła prosto z chmur (1980) był próbą pogodzenia wyrafinowanych, pełnych niuansów brzmień z bardziej przystępną melodyką, a Za ostatni grosz (1982) pierwszą w dorobku zespołu pozycją z melodyjnymi, rockowymi piosenkami.

Nowym wariantem tej przebojowej estetyki były trzy utwory Budki nagrane z Felicjanem Andrzejczakiem zwieńczone nieśmiertelnym, wielopokoleniowym hymnem Jolka, Jolka pamiętasz (1982). Pierwsza płyta nagrana po powrocie Cugowskiego do zespołu – Czas czekania, czas olśnienia (1984) – przyniosła bardzo udaną próbę odświeżenia ambitnej, rockowej formuły z połowy lat 70. z użyciem najnowocześniejszych środków technicznych z połowy lat 80. Dwa następne longplaye: Giganci tańczą (1986) i podwójny Ratujmy co się da!! (1989) zawierały materiał jednoznacznie rockowy (Giganci brzmią wręcz postpunkowo!), choć w nieco mniej przekonującym wydaniu niż na Czasie czekania… W lata 90. Budka wkroczyła z przytupem – doskonałą płytą Cisza (1993), znajdując złoty środek pomiędzy „przyjaznymi radiu” przebojami, a mocnymi, gitarowymi „killerami”. W pełni rockowym i bardzo ambitnym (choć niedocenionym przez publiczność) przedsięwzięciem był następny krążek Noc (1995). Fazę stylistycznych eksperymentów i kameleonowych przemian w karierze Budki kończy sprzedany w milionowym nakładzie album Nic nie boli tak jak życie. Jako całość jest przyćmiony przez sukces Takiego tanga, zawiera bardzo pomysłową mieszankę pop rocka (bo w żadnym razie nie czystego popu!), mainstreamowego rocka i klasycznych, bluesujących brzmień z poprzednich dekad. Suplement do najbardziej twórczego okresu w dorobku zespołu (czyli długich 25 lat) stanowi płyta Akustycznie (1998) z nowymi, często bardzo ciekawymi interpretacjami klasycznych utworów. Następne albumy Budki były bardziej (Bal wszystkich świętych – 1999, Jest – 2004) lub mniej (Mokre oczy – 2002, Zawsze czegoś brak – 2009) udanymi wariantami formuły znanej z Nic nie boli tak jak życie.

Warto podkreślić, że Suflerom zdarzało się też łączyć najrozmaitsze style muzyczne w obrębie jednego utworu. I to tak, że ręce same składały się do oklasków…
Czy można sobie wyobrazić utwór, który połączyłby w spójny sposób melodię wysnutą z cerkiewnej pieśni żałobnej z pulsującym groove muzyki funky i miał do tego siłę rażenia rockowego dynamitu? W teorii wydaje się to niemożliwe. W praktyce taka muzyczna „mission impossible” się powiodła (…)

„Moja babcia była wyznania prawosławnego. Podczas jej pogrzebu w lubelskiej cerkwi wysłuchałem przewspaniałej liturgii prawosławnej z niezwykle poruszającymi, podniosłymi tematami wokalnymi” – wspomina Lipko. „Jeden z fragmentów pieśni żałobnej, śpiewanej podczas pochówku, poruszył mnie tak bardzo, że postanowiłem wykorzystać go w nowej kompozycji. Chodziło o cztery dźwięki o określonej dramaturgii. Z nich rozwinął się główny temat utworu…”

O jaki utwór chodzi? Jakim cudem udało się połączyć ogień z wodą, czyli cerkiewną melodię z rytmami funky i rockowym brzmieniem? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w książce Jarosława Sawica – Budka Suflera. Memu miastu na do widzenia ( muzyka – miasto – ludzie), która ukaże się w 2017 r. Praca w toku!

I cała plejada znakomitych gitarzystów: w latach 1978-84, kiedy Budka grała na dwie gitary, byli to kolejno Jan Borysewicz i Zdzisław Janiak oraz Andrzej Sidło i Krzysztof Mandziara.

W latach 1986-88 gryf pierwszego gitarzysty zespołu dzierżył Stanisław Zybowski, później Arkadiusz Smyk, a począwszy od roku 1993 Marek Raduli, którego 10 lat później zastąpił Łukasz Pilch.

Biografia każdego z tych muzyków stanowi odrębną historię. I to nie tylko muzyczną. Bo przecież ludzie ci tworzą wachlarz najrozmaitszych charakterów i przeróżnych osobowości. A występując w Budce mieli swoje problemy i marzenia. Oraz pasje. Często nader oryginalne. Takie hobby miał niewątpliwie Romuald Czystaw.

„W pewnym momencie „Bąbel” zaraził mnie swoją kosmiczną pasją” – opowiada Zeliszewski. „Dzięki niemu przeczytałem książkę „My z kosmosu” Arnolda Mostowicza, a później i Dänikena. Oczywiście wiedzą dorównać mu nie mogłem, ale i tak był rad, że znalazł partnera do dyskusji. Często wracaliśmy ze studia i popijając gorzałeczkę w moim mieszkaniu na poddaszu, nawijaliśmy przez długie godziny na ufologiczne tematy. Czasem przy świeczkach (bo podejmowaliśmy bohaterską decyzję, że lepiej kupić flaszkę niż zapłacić rachunek za prąd), co w przypadku takich rozmów tworzyło super klimat”.

– „Pomyśl, Tomulek – mówił „Bąbel”. Może kiedyś – jak zarobimy trochę grosza i tutaj się coś zmieni – kajtniemy się do Peru, co? I zobaczymy te wszystkie cuda z Nazca na własne oczy. Ech, jak to by pięknie było…”.

Na płaskowyżu Nazca znajdują się rysunki gigantycznych zwierząt i figur geometrycznych, których wzory można dostrzec tylko z lotu ptaka. Według Dänikena były to pasy lądowe dla statków Obcych. A że wyprawa do Peru była w tamtych czasach marzeniem ściętej głowy, Czystaw zaczął „polować” na UFO w rejonach znacznie bliższych. Choćby podczas wiosennej trasy Budki Suflera po ZSRR w 1981 r.

O tym, czy Czystaw znalazł niezidentyfikowany obiekt latający w „krainie robotników i chłopów”, a także o dziesiątkach innych faktów z jego biografii, dowiecie się z książki Jarosław Sawica Budka Suflera. Memu miastu na do widzenia (muzyka – miasto – ludzie). Premiera w roku 2017.